ضرورت نظارت بر تبلیغات اینفلوئنسرها

پایگاه رهنما:

در عصراطلاعات و ارتباطات و با ظهور فناوري هاي نوين ارتباطي، تغییر و تحول عظیمی در ارتباطات انساني ايجاد شده است. از آنجا که انتقال و جريان فرهنگ از طريق ارتباطات صورت مي گيرد، حوزه فرهنگ که نظام هايي از عقايد و رفتارها را شامل مي شود با ورود رسانه ها به ویژه اینترنت و شبکه های اجتماعی مجازی به دنیای حقیقی و تاثیرگذاری آنها در ابعاد مختلف زندگی مردم دست خوش تغییرات بنیادین شده است.

فضای مجازی این روزها به بخش عظیمی از اوقات حقیقی زندگی بشر امروز به خصوص جهان سوم مبدل شده است؛ فضایی که بیش از پیش به سمت حقیقی شدن و تاثیرگذاربودن پیش می رود، تا حدی که امروزه بسیاری از ناملایمتی ها و آسیب های اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی را به آن منتسب می کنند.

یکی از تولیدات و چالش های فضا مجازی، تولید پدیده‌ شومی بود به نام «شاخ‌های مجازی» است که تاثیر بسیار زیادی روی احساسات، افکار و تصمیم های مخاطبان و دنبال کنندگان خود دارند؛ به حدی که امروز فضای تهوع‌آوری را ایجاد کرده است که حتی طرفداران آزادی بیان هم دیگر تاب دیدن حرکات زننده و غیر اخلاقی آنها را ندارند.

از آنجا که شاخ های مجازی(صاحبان صفحات پرمخاطب فضای مجازی) برای تبلیغاتی که در حساب خود منتشر می‌کنند به هیچ نهادی پاسخگو نیستند، گاهی هم که مشکلی پیش میآید و مخاطبانشان به آنها اعتراض می‌کنند، با ادبیات تند و غیرمنطقی پاسخ شان را می دهند.

کارشناسان و فعالان دلسوزحوزه فضای مجازی پس از بررسی و تحلیل تجربه های موفق جهانی و آسیب های ناشی از تبلیغات بعضی از شاخ های مجازی همواره با آموزش، تبیین و تدوین لایحه ای قوی و ارائه آن به مسئولین مربوطه جهت تصویب و اجرای قوانین بازدارنده تلاش کردند تا از اثرات زیان بار این پدیده شوم فرهنگی -رسانه ای بکاهند.

• تجربه های جهانی

در حالی است که کشور‌های مترقی در حوزۀ فضای مجازی به هیچ وجه عرصۀ تبلیغ در فضای سایبر را رها نگذاشته‌اند تا براساس میل سلبریتی‌ها و شاخ‌های مجازی تنظیم شود، اساساً هیچ نظام سیاسی در حاکمیت خود با کسی شریک نمی‌شود، در این میان تفاوتی نیز میان فضای حقیقی و مجازی وجود ندارد.

با بررسی مقررات ناظر بر مسئولیت چهره‌های مشهور و معروف در شبکه‌های اجتماعی در کشورهای مختلف ازجمله چین، ایالات متحده آمریکا، انگلیس، هند و اتحادیه اروپا مشخص می شود که یکی از اقدامات مهم قانونگذاران و تنظیم‌گران تبلیغات بازرگانی به منظور حل معضلات ناشی از تأیید کالاها و خدمات توسط چهره‌ها در تبلیغات، افشای روابط مادی بین تأییدکننده و سفارش‌دهنده است؛ چراکه ممکن است مصرف‌کننده با مشاهده چنین تأییدی و با تکیه بر اعتبار چهره مشهور اقدام به خرید خدمت و کالایی کند که درصورت عدم‌ارائه چنین تأییدی، این اقدام را انجام نمی‌داد.

این گزارش در برخی نظام‌های حقوقی، مقام‌های نظارتی به جای تکیه بر مسئولیت تأییدکننده در برابر خسارت و آسیبی که در اثر استفاده محصول یا سفارش خدمت به مصرف‌کننده وارد شده، بیشتر بر پاسخگویی بازاریابان در قبال محتوای یک پست رسانه اجتماعی متمرکز شده‌اند.

در آمریکا، انگلیس، استرالیا، اسکاندیناوی، آفریقای جنوبی، کره جنوبی، مالزی، هند، ترکیه و حتی در عربستان و امارات از آنها مالیات اخذ می‌شود. در ایران هم برای اجرایی شدن این موضوع برنامه‌ریزی شده است و اجرایی شدنش نیاز به یک برنامه جدی دارد.

• قوانین حیاتی مجازی

براساس گزارش خبرگزاری های رسمی تاکنون  مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی پیش‌نویس طرحی تحت عنوان «مسئولیت تأییدکنندگان در تبلیغات بازرگانی فضای مجازی» را در دست بررسی دارد. شواهد نشان می‌دهد که هدف اساسی نویسندگان طرح مذکور نظام مند کردن آگهی‌های تبلیغاتی افراد مشهور و شاخ‌های مجازی و همچنین حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان کالا و خدمات در برابر آگهی‌های فریبنده و گمراه‌کننده است، البته این طرح نسخۀ پیشنهادی و اولیه برای حمایت از حقوق کاربران و مخاطبان تبلیغات در فضای مجازی است که امکان تغییر در مواد آن در آینده وجود دارد.

این طرح واژۀ «تأییدکنندگان در تبلیغات بازرگانی» را قابل اطلاق به هر شخصی به غیر از فردی که آگهی را سفارش می‌دهد، نظیر ورزشکاران، بازیگران، پزشکان، کاربران فعال و تأثیرگذار فضای مجازی می‌داند که کالا یا خدمات دیگران را معرفی می‌کنند و ویژگی‌ها، کیفیت یا اثربخشی کالا یا خدمات تبلیغ شده بر اساس تبلیغ آنها ومقبولیتی که برای مخاطب دارند، مورد پذیرش بخشی از مردم قرار می‌گیرد.بر همین اساس مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی اعتقاد دارد که همه تأییدکنندگان تبلیغات تجاری در فضای مجازی باید پیش از تأیید یا تصدیق کالا یا خدمتی در فضای مجازی، نسبت به صحت مطالب ادعایی سفارش دهنده اطمینان پیدا کنند و طی آگهی خود نیز صرفاً واقعیت موجود دربارۀ آن کالا یا خدمت را بیان کنند، آنها ملزم هستند که هیچ اظهارنظر خلاف واقع یا گمراه کننده‌ای در تأیید و معرفی کالا یا خدمتی که تبلیغ می‌کنند به مخاطب خود ارائه ندهند.

« و مواردی دیگرکه جزئیات کامل  آن در گزارش های خبری درج و منتشر شده است و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم مکلف خواهد بود ۶ ماه پس از تصویب قانون، آیین‌نامه اجرایی را تهیه و به تصویب دولت برساند.»

حال با وجود قوانین فعلی مطرح شده، پرسش هایی پیرامون این حوزه مهم است که چقدر این قوانین به صورت تجربی ظرفیت و ضمانت اجرایی دارند؟ گزارش و پاسخ مدیران و مسئولان مربوطه نسبت به فرایند اجرای آنها چیست؟ و اینکه بازخورد و میزان رضایت فعالان و کاربران فضای مجازی از اجرای این قوانین چقدر خواهد بود.

• درآمدهای نجومی مجازی

رواج شبکه‌های اجتماعی و تبلیغات تجاری بر بستر این شبکه‌ها باعث شده تا افراد مشهور به درآمدهای هنگفتی دست پیدا کنند و در ایران شیوع این ویروس همانند یک اپیدمی شده و به‌ویژه در شبکه اینستاگرام بسیاری از افراد به این کسب‌وکارها مشغول شده‌اند.

یکی از بحث‌های همیش مالیات کسب و کارهای نوظهوری است که سازمان مالیاتی قوانین مخصوصی برای آنها در نظر نگرفته است، مالیات اینفلوئنسرها یکی از این موارد است. در سال‌های اخیر با گسترش کسب و کارها در فضای مجازی و رسانه‌های اجتماعی کاربر محور (مانند اینستاگرام)، شیوه‌های نوینی از درآمدزایی بر پایه بازاریابی و تبلیغات، گسترش یافته است. بر اساس قوانین مالیاتی جمهوری اسلامی ایران، هر کجا افراد به کسب درآمد مشغول هستند، باید مالیات نیز پرداخت نمایند.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این باره گفته : «نظام مالیاتی باید عادلانه و بدون تبعیض باشد؛ مالیات حقی عمومی است که باید پرداخت شود. مالیات سلبریتی‌ها باید در قانون مالیات‌های مستقیم اصلاح شود، نه در لایحه بودجه مورد بحث قرار گیرد.»

از آنجا که درآمد شاخ های مجازی از قِبَل کسب‌وکارهای رسمی کشور پیشی گرفته است، مطابق ماده 1 قانون مالیات های مستقیم، هر شخصی که به هر نحو به کسب درآمد در ایران و یا کسب درآمد از منابعی در ایران مشغول است، مشمول پرداخت مالیات است. از این رو سازمان مالیاتی در دستورالعمل مالیات اینفلوئنسرها به شماره 200/1400/515 مورخ 1400/5/23، درآمدهای کسب شده فعالان مجازی از محل تبلیغات را مشمول مالیات اعلام نمود.